Ik had werkelijk nooit gedacht dat ik een blogje zou plaatsen over Zwitserland. Een hartenkreet van een kennis … “Zij hebben, gebruiken, referenda en ze leven nog steeds.” trok me over de schrijf- en publicatiestreep. Ik lig regelmatig met hem overhoop over diverse onderwerpen maar ‘politiek’ staat op één.
Vragen dus: hoe kan dat, hoe werkt het daar, regeren met referenda? Kunnen wij er wat mee? Valt er wat te leren?
Ik had (en heb nog steeds) enorme twijfels bij ‘onze’ referenda, onze volksraadple­gingen (iedere stemgerechtigde burger kan JA of NEE kiezen op een wetgevings­vraag). Landelijk waren het er drie: over de EU-grondwet, over het associatiever­drag tussen de EU en Oekraïne en over de zogenaamde Sleepwet (Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten). Alle drie werden afgewezen door ‘het volk’. In feite deed de regering heel erg weinig met dit resultaat: een herzien verdrag voor de EU werd aangenomen, doorgevoerd, met een inlegvelletje bij het Oekraïne-verdrag loste Rutte zijn probleem op en de Sleepwet is met enkele aanpassingen gewoon ingevoerd.
Na deze drie referenda werd het referendum, slechts raadgevend, weer afgeschaft, mede door D66. Ik haalde opgelucht adem. De mening van de gemiddelde Neder­lander die overkomt uit de asociale media, stelt me niks gerust. Stom-debieler-totaal geschiftst. Het zal zijn dat de asociale media niet een goed beeld schetsen; dat er meer gezonddenkende Nederlanders zijn dan je zou denken. De SP denkt er in ieder geval anders over, weet ik.
Op Internet vond ik dat er in 1797 een referendum is gehouden over de grondwet van de Bataafse Republiek. En er zijn enkele lokale referenda geweest, bijvoorbeeld in 1906 in Hillegom over het wel of niet ondersteunen van een te houden jaarlijkse kermis.

Zwitserland dus …
Ik zocht, en vond veel, bij Wikipedia maar het stond daar naar mijn idee soms wat rommelig en onvolledig. De sites van de Zwitserse overheid waren moeilijk vanwege het Duits. Daarom toch een ‘eigen’ compilatie.
Ik kan me heel goed indenken dat alle prietpraat over Zwitserse trivia, Wilhelm Tell en zelfs hun staatsinrichting niet boeit. Klik dan eventueel door naar mijn Conclusie.

1 Algemene geschiedenis
2 Staatsinrichting
3 Algemene geografie
4 Kantons
5 Personen
6 Trivia
7 Referenda
8 Conclusie

1 Algemene geschiedenis

De prehistorie van Zwitserland zal ik laten voor wat hij is. In de eerste eeuw werd het huidige Zwitserland ingelijfd door de Romeinen. Zelfs Asterix en Obelix zijn op bezoek geweest ;-). In de vierde en vijfde eeuw werden grote delen van het land gekerstend. Lange tijd was het westelijk deel van Franse vorsten. Het noordelijk deel werd Duits gebied.
Rond 1300 ontstond een wens naar onafhankelijkheid. Na de Schwabenoorlog in 1499 kregen de Zwitsers ook hun onafhankelijkheid van het Heilige Roomse Rijk. De Zwitsers verklaarden zich vanaf dan neutraal in alle schermutselingen in Euro­pa.
Zwingli en Calvijn waren drijvende krachten achter de reformatie. Zwitserse theologen waren aanwezig bij de Synode van Dordrecht in 1618.
Na het falen van de Napoleontische Helvetische Republiek, een eenheidsstaat, werd een confederatie ingericht in 1803. Toen de Franse Revolutie eindigde in 1815, keerden de Franstalige kantons terug naar de confederatie. In 1848 nam na een redelijk vreedzame burgeroorlog Zwitserland een federaal bestel aan, zoals we het nu kennen.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog bleef Zwitserland neutraal maar mobiliseerde wel. Zwitserland werd in 1920 lid van de Volkenbond die in Genève zijn hoofdkantoor had. In de Tweede Wereldoorlog bleef Zwitserland opnieuw neutraal.
Het werd geen lid van de EG en de EU maar trad wel toe tot de Raad van Europa. Pas in 2002 werd Zwitserland lid van de VN. De VN-toetreding werd per referen­dum goedgekeurd.
Nog even de taalkwestie en hier doel ik niet op België. Zwitsers spreken:
• Duits (64% van de bevolking)
• Frans (20%)
• Italiaans (6,5%)
• Reto-Romaans (0,5%)
Het Reto-Romaans wordt gesproken in een groot deel van het kanton Graubünden door 300-400.000 mensen en valt uiteen in vijf afwijkende dialecten. Het zou een beetje verwant zijn aan het Italiaans.
In de trein heb ik ooit Zwitsers-Duits gehoord. Ik kon er weinig touwen aan vastknopen.

2 Staatsinrichting

De landelijke regeringspolitiek van Zwitserland wijkt sterk af van die van veel Europese landen. Politieke besluitvorming vindt principieel op lokaal niveau plaats tenzij het onderwerp de gemeente overstijgt, bijvoorbeeld provinciale wegen en onderwijs. Zulke zaken worden op kantonsniveau geregeld.
De Bond is primair verantwoordelijk voor buitenlandse politiek en defensie en deels voor coördinatie tussen de kantons.
Naast een landelijk parlement bestaan verschillende machtige overlegorganen van kantonnale besluitvormers, bijvoorbeeld op het gebied van de gezondheidszorg.

2.1 Regeringsvorming

2.1.1 Federaal niveau

De Zwitserse federale regering, de Bondsraad, bestaat uit zeven leden (ministeries) die door de Bondsvergadering worden gekozen voor de duur van vier jaar. Het ceremoniële presidentschap rouleert.
De ministeries zijn:
• Departement van Binnenlandse Zaken
• Departement van Buitenlandse Zaken
• Departement van Justitie en Politie
• Departement van Financiën
• Departement van Defensie, Volksverdediging en Sport
• Departement van Economische Zaken
• Departement van Milieu, Verkeer, Energie en Communicatie
Het is gebruikelijk dat leden van de Bondsraad na afloop van hun termijn worden herkozen. De samenstelling van de Zwitserse regering is namelijk niet gebaseerd op een regeerakkoord van partijen die een meerderheid vormen in het parlement maar op consensus tussen de vier grootste partijen. In die zin kent het land ook geen oppositie en kan een regering niet vallen.
De Bondsvergadering kan leden van de Bondsraad niet tussentijds wegsturen. Evenmin kan het parlement tussentijds worden ontbonden. In het parlement komen wetten per geval met steeds wisselende meerderheden tot stand.

2.1.2 Kantonnaal niveau

Gelijktijdig met de verkiezingen voor het kantonsparlement, worden in de kantons de leden van de regering, meestal Regeringsraad of Staatsraad geheten, direct door het volk gekozen. In het kanton Ticino worden de leden gekozen volgens evenredige vertegenwoordiging. In de andere kantons kent men freiwilliger Proporz. D.w.z.: formeel worden de regeringsleden volgens een meerderheidsstel­sel gekozen maar doordat de partijen slechts het aantal kandidaten nomineren waar ze proportioneel gezien recht op hebben, vormt de samenstelling van de kantonsregering toch een afspiegeling van het kantonsparlement.

2.2 Zwitserse partijen

2.2.1 Groenen

Duits: Grüne Partei der Schweiz; Frans: Les Verts; Italiaans: I Verdi (1983)
De Groenen zijn voor echte gelijke rechten tussen man en vrouw, een betaalbare ziektekostenverzekering voor iedereen, voor de herverdeling van rijkdom en armoede, voor een goede samenleving en integratie van Zwitsers en buitenlanders. De partij is tegen genetisch gemodificeerde levensmiddelen, tegen kernenergie en voor de bescherming van het klimaat. De partij is voor vredespolitiek en tegen alle oorlogen, voor een versterkte ontwikkelingssamenwerking en voor een versterking van het sociale draagvlak van de samenleving.

2.2.2 SP/PS

(Socialistische partij; 1888)
De SP/PS is de tweede partij van Zwitserland en heeft twee vertegenwoordigers in de regering (Bondsraad).
In vergelijking met andere sociaaldemocratische partijen in Europa, Duitsland, Verenigd Koninkrijk en Nederland, heeft de socialistische partij van Zwitserland nog linksere meningen.
De SP/PS wil na de afsluiting van de bilaterale verdragen met de EU de toetreding van Zwitserland tot stand brengen. Andere doelen zijn het legaliseren van canna­bis, de zekerstelling van de AHV (vergelijkbaar met de AOW in Nederland) door de winsten van de nationale bank en opbrengsten van de verkoop van zijn goud. Ze wil een ziektekostenverzekering voor iedereen waarbij premie sterk van het inkomen afhankelijk wordt gemaakt. Ze zijn tegen de spaarpolitiek van de rechtse burgerlijke partijen en striktere wetgeving tegen asielzoekers.

2.2.3 CVP/PDC/PPD

(Christelijke volkspartij; 1912, 1970)
De CVP/PDC/PPD is de vierde partij van Zwitserland en het heeft sinds 2003 één vertegenwoordiger in de regering. Op grond van de sterke teruggang van de partij moest het een plaats in de regering afgeven aan de grootste partij SVP/UDC.
De wortels van de partij gaan terug tot de gronding van de bondsstaat Zwitserland in 1848. De partij is vooral sterk in de landelijke en bergkantons. De partij heeft een linkervleugel maar ook een sterke ultraconservatieve katholieke vleugel, zodat eenheid in de partij moeilijk te bereiken is. De partij staat voor christelijke, sociale, wereldopen politiek.
De partij is voor versterking van de economische groei door vermindering van de bureaucratie, een juiste belastingpolitiek en meer flexibiliteit van de arbeidsmarkt. Het is voor een sterke familiepolitiek en een politiek die alle regionen van Zwitser­land kansen biedt. Het wil de sociale zekerheid zekerstellen, ziektekosten betaal­baar houden, gezonde staatsfinanciën, een multifunctionele en gezonde agrarische sector, een neutraal blij-vend Zwitserland, versterkte integratie van buitenlanders en een versterkte economische verbinding met de EU.

2.2.4 FDP/PRD/PLR

(Vrijzinnig democratische partij; 1894, 1913, 2009)
De FDP is de derde partij van Zwitserland. Het heeft twee vertegenwoordigers in de regering.
De FDP/PRD/PLR is een partij rechts van het midden en komt ongeveer overeen met de Nederlandse partij VVD. Het is de partij van de bedrijven. Leden van de partij zijn sterk vertegenwoordigd in de raad van commissarissen van de verschil­lende Zwitserse ondernemingen.
De FDP/PRD/PLR staat voor versterken van de economische groei en verlagen van de werkloosheid, versterken van het onderzoek en onderwijs, terugdringen van de invloed van de staat, niet verder verhogen van de belastingen en de vereenvoudi­ging daarvan, het verzekeren van het pensioen en stoppen van de verhogingen in de gezondheidskosten en versterken van de slagkracht van de regering.
Sinds februari 2008 heeft de FDP na de fusie met de centrumrechtse Liberale Partij van Zwitserland een nieuwe naam: FDP Die Liberalen.

2.2.5 SVP/UDC

(Zwitserse Volkspartij; 1936)
De SVP/UDC is de grootste partij in Zwitserland en heeft twee vertegenwoordigers in de regering.
De SVP/UDC is een rechts-conservatieve en rechts-populistische partij. Zij voert een isolationistische politiek. De SVP heeft haar machtsbasis in het conservatieve Midden-Zwitserland waar het Zwitsers Eedgenootschap haar oorsprong heeft, en in het kanton Zürich.
De partij is tegen een lidmaatschap van de EU, NAVO en de Verenigde Naties, tegen opening van de grenzen (Schengen). Ze is voor een sterke rol van het leger en politie. Ze wil de invloed van de federale regering in Bern inperken en meer macht aan de lagere bestuursniveaus doen toekomen. Ze is tegen een grote toestroom van buitenlanders en asielzoekers, voor radicale belastingverlaging en voor een traditionele rol van de vrouw. De partij is tegen uitbouw van openbaar vervoer en voor de eigen auto.
Een partij met aanmerkelijk extremistischere tendensen dan de SVP, zijn de Zwitserse Democraten (SD). Zij zetten zich in voor een 100% handhaving van de Zwitserse neutraliteit en bijna totale isolatie van de overige wereld.

2.2.6 BDP/PBD

(Burgerlijk-Democratische Partij)
In oktober 2008 scheidde een groep conservatief-liberalen zich van de SVP af en stichtten de Burgerlijk-Democratische Partij (BDP). Volgens de oprichters van de BDP staat hun nieuwe partij meer in de traditie van de oorspronkelijke SVP dan de huidige, uiterst rechtse SVP.
De BDP is – als opvolger van de SVP – in de Bondsraad vertegenwoordigd met één lid (tot december 2008 twee leden).

2.2.7 Evangelische Volkspartei der Schweiz

(Evangelische Volkspartij van Zwitserland; 1919)
Christendemocratie/christelijksociaal/groene politiek/conservatisme.

2.2.8 Lega di Ticinesi

(Liga van Ticino; 1991)
Regionalisme/populisme/conservatisme.

2.2.9 Mouvement citoyens genevois

(Geneefse Burgerbeweging; 2005)
Regionalisme/populisme/conservatisme, derde weg.

2.2.10 Christlichsoziale Partei Obwalden

(Christelijk-Sociale Partij Obwalden; 1956)
Christendemocratie/christelijksociaal/sociaalliberalisme.

2.2.11 Partei der Arbeid der Schweiz

(Zwitserse Partij van de Arbeid; 1944)
Communisme/marxisme-leninisme/democratisch socialisme.

2.3 Verkiezingsuitslag 2015

De verkiezingen hebben niet geleid tot een afname van de polarisering van de politiek. Nog steeds neemt de invloed van de middenpartijen af. Dit ging vooral ten koste van de populistische SVP/UDC die ondanks een crisis in 2008 en als gevolg daarvan zetelverlies in 2011 niet alleen is hersteld maar zelf groter is geworden.

Het parlement, de nationaalraad	200 zetels	Het parlement, de kantonsraad	46 zetels
Partij	Zetels	Partij	Zetels
SVP/UDC	65	CVP/PDC/PPD	13
SP/PS	43	FDP/PRD/PLR	13
FDP/PRD/PLR	33	SP/PS	12
CVP/PDC/PPD	27	SVP/UDC	5
Groenen	11	Overig	2
Overig	21

2.4 Zwitserse buitenlandpolitiek

2.4.1 Neutraliteit

Zwitserland heeft een strikte neutraliteitspolitiek. Neutraal houdt hier in: het niet deelnemen aan gewapende conflicten tussen andere staten. Zwitserland moet zich daarbij onpartijdig opstellen en mag niet op enige wijze eraan deelnemen. Wapen­leveranties aan één of beide landen zijn dan ook verboden. Een uitzondering op deze politiek is wanneer de Verenigde Naties besluiten, juist om de internationale vrede te bewaren, dwingende maatregelen tegen een land op te zetten.
Overigens staat de neutraliteitspolitiek niet in de weg om ter bestrijding van de (internationale) criminaliteit de internationale samenwerking te versterken. Ook een deelname aan de vredesmissies is niet verboden. Zwitserland stelt een contin­gent soldaten ter beschikking voor de vredesmissie voor Kosovo. Daarnaast bestaat ook nog de Zwitserse garde ter verdediging van de Paus en Vaticaanstad.
Zwitserland is sinds 2002 lid van de Verenigde Naties. Hoewel door een groot gedeelte van de bevolking dit anders wordt gezien, is dit niet in strijd met de neutraliteitspolitiek. Ook andere neutrale naties als Oostenrijk, Zweden, Finland en Ierland zijn lid van de Verenigde Naties. Het lidmaatschap is geen verplichting om deel te nemen aan vredesmissies of gebruik van het land- of luchtruim aan andere lidstaten te verlenen.

2.4.2 Europese Unie

Zwitserland is geen lid van de EU (evenals Noorwegen) maar is economisch wel erg afhankelijk. Het lidmaatschap van de EU is sinds de regeringsperiode 2003-2007 geen specifiek doel van de regering meer.
De houding van Zwitserland ten opzichte van de EU wordt gedeeltelijk geregeld in de bilaterale verdragen tussen Zwitserland en EU.
De Bilaterale verdragen I werden op 21 juni 1999 afgesloten. Het regelt zaken op het gebied van onderzoek, openbare aanbesteding van overheidswerken, handel, agrarische sector, luchtverkeer, landverkeer en personenverkeer.
De Bilaterale verdragen II werden op 26 oktober 2004 afgesloten. Het regelt onder andere zaken op het ge-bied van het bankgeheim en belasting over renteopbrengsten van geld van EU-bewoners bij Zwitserse banken, omzetting van de akkoorden van Schengen en de akkoorden van Dublin voor Zwitserland, bestrijden van bedrog op het gebied van subsidies en belasting, afbouw van subsidies op agrarische producten, lidmaatschap van Zwitserland van de Europese milieuorganisatie en het EIONET netwerk, samenwerking op het gebied van de statistiek, het bevorderingsprogramma voor Europese filmen MEDIA plus en het afschaffen van dubbele belasting voor vroegere Europese staatsambtenaren die in Zwitserland wonen.

2.5 Nationale politiek

Er is een duidelijke trend om steeds meer politieke verantwoording van het kanton naar de bond te verschuiven.

2.5.1 Bondspolitiek

De beide kamers van het parlement behandelen de uiteenlopendste zaken die in de zeven departementen (ministeries) van de bond worden uitgewerkt. In principe beslist het parlement maar in bepaalde gevallen moet gebruik worden gemaakt van de burgerrechten van de Zwitserse inwoners. Wetgeving moet aan het volk worden voorgelegd wanneer de grondwet veranderd wordt. In de andere gevallen kan door een facultatief of een verplicht referendum de wet worden bekrachtigd of verworpen.

2.5.2 Verplicht referendum

Het verplicht referendum moet gehouden worden wanneer de grondwet wordt veranderd. De tweede reden is wanneer het gaat om lidmaatschap van een internationale gemeenschap (zoals EU of de Verenigde Naties) of een organisatie voor de collectieve veiligheid (bijvoorbeeld de NAVO).
Bij een verplicht referendum is niet alleen de meerderheid van de bevolking gevraagd, maar ook moet meer dan de helft van het aantal kantons voorstemmen waarbij de kantons van Bazel-Stad, Basel-Landschaft, Appenzell Innerrhoden, Appenzell Ausserrhoden, Nidwalden en Obwalden maar half meetellen.

2.5.3 Facultatief referendum

Het facultatief referendum kan voor elk door het parlement genomen besluit aangevraagd worden. Deze aanvraag gaat alleen met 50.000 handtekeningen van gelijkgezinden of wanneer acht kantons daartoe besluiten. Dit moet wel binnen 100 dagen nadat het genomen besluit gepubliceerd is, gebeuren. Voordat het referen­dum gehouden is, kan het besluit van het parlement niet worden ingevoerd.
Bij een facultatief referendum op bondsniveau geldt alleen de volksmeerderheid. De meerderheid van het aantal kantons is niet noodzakelijk.
Dat meer dan acht kantons samen een referendum aanvragen, gebeurt eigenlijk nooit. De eerste keer was dit in 2004 voor het referendum over het nieuwe belastingenpakket, echter ook de bevolking heeft dit referendum aangevraagd.

2.5.4 Volksinitiatief

Een volksinitiatief kan gestart worden zonder dat het parlement hierover besloten heeft. Een volksinitiatief heeft als doel een (kleine) verandering van de grondwet van Zwitserland.
Heeft iemand een idee, dan kan deze persoon of organisatie daarvoor zorgen dat het Zwitserse volk hierover afstemt wanneer meer dan 100.000 handtekeningen binnen 18 maanden worden verzameld.
Alles is mogelijk; in principe kan je dus een onderwerp als “gratis bier op elke vrijdag na het werk” inbrengen.
Over het algemeen hebben volksinitiatieven weinig kans om te worden aange­nomen. Meestal stelt de regering of het parlement een alternatief voor dat dan doorgaans wordt aangenomen. Een succes is het bijna altijd, omdat er aandacht wordt gegeven aan het onderwerp van het volksinitiatief en het meestal al gedeeltelijk wordt doorgevoerd door het alternatieve voorstel van de regering.
Het is zelfs mogelijk, dat zowel het volksinitiatief als het alternatief van de regering worden aangenomen. In dit geval wordt al gevraagd bij het referendum welk voorstel van de twee de voorkeur heeft.
Een probleem echter is dat alleen de grondwet wordt veranderd door een initiatief, hoewel er eigenlijk een uitvoerende wet voor zou moeten worden ontwikkeld. Een initiatief in 1945 verlangde bijvoorbeeld een verplichte ziekteverzekering voor het moederschap. Sinds 1945 is dit dus opgenomen in de grondwet, echter pas in 2004 (59 jaar later) werd hiervoor de uitvoerende wet in een referendum aangenomen nadat verschillende voorstellen van wetten via referenda in de tussentijd het niet gehaald hebben.

2.6 Politiek in het kanton

De politiek in het kanton is sterk afhankelijk van het kanton. Over het algemeen zijn de kantons in West-Zwitserland (Romandië) socialistisch. De kantons in Centraal-Zwitserland zijn eerder rechts en conservatief.
Om de politiek in Bondsstad Bern te beïnvloeden, sluiten verschillende kantons zich bij elkaar aan om hun belangen sterker door te kunnen zetten. Zo’n organisatie is bijvoorbeeld Espace Middenland.
Ook op kantonsniveau worden er regelmatig referendums gehouden, bijvoorbeeld over investeringsprojecten als nieuwe wegen of opening van de winkels op zondag.

2.6.1 Landsgemeinde

Een fenomeen is de landsgemeinde. Dit is een van de oudste en eenvoudigste vormen van de Zwitserse democratie. Op een bepaalde dag verzamelen de stem­gerechtigde burgers van een kanton zich op bijvoorbeeld een plein. Hier worden dan debatten gehouden en afgestemd over de verschillende zaken die op dat moment spelen, zelfs over de samenstelling van de regering.
In de meeste kantons is dit inmiddels afgeschaft. Echter in de kleinere kantons van Appenzell Innerrhoden en Glarus wordt dit gebruik nog in ere gehouden. De macht van de landsgemeinde werd in 2006 in Glarus gedemonstreerd toen ter plekke een burger een voorstel deed om de 25 bestaande gemeentes samen te voegen tot drie gemeentes in plaats van het veel gematigdere voorstel van de kantonale overheid tot tien gemeentes. Sinds 2011 heeft Glarus daarom drie gemeentes.

2.7 Politiek in de gemeente

De politiek in de gemeente is door de relatief grote autonomie van de gemeentes interessant. De wijze waarin politiek bedreven wordt kan officieel zijn in de grotere gemeentes, maar ook heel eenvoudig, vergelijkbaar met een kleine vereniging, in de kleine gemeentes. In beide gevallen gaat het over wezenlijke en belangrijke zaken zoals onderhoud en aanleg van wegen, de school, de burgerbescherming, de waterverzorging, enzovoort.
In Zwitserland in de kleine gemeentes is de politiek echt een politiek van en voor de burger. Op de belastingaanslag ziet iedereen hoeveel geld naar de eigen gemeente gaat. Dat is wellicht ook een factor in de betrokkenheid bij de lokale politiek.

3 Algemene geografie

Oppervlak 42.291 km2
Hoogte 4.634 meter (Dufourspitze)
Laagste 195 meter (Lago Maggiore)
Inwoners: 8.484.130
Hoofdstad: Bern
Talen: Duits, Frans, Italiaans en een beetje Reto Romaans
Vlag:
Munt: de Zwitserse franc (1 CHF kost € 0,89)

4 Kantons

De kantons zijn historisch gevormd op basis van etnische gronden, taal en religie.

	kanton	code	hoofdstad	inwoners	oppervlak	talen
1	Aargau	AG	Aarau	670.988	1.404	Duits
2	Appenzell Ausserrhoden	AR	Herisau	55.178	172	Duits
3	Appenzell Innerrhoden	AI	Appelzell	16.105	172	Duits
4	Basel-Landschaft	BL	Liestal	288.660	518	Duits
5	Basel-Stadt	BS	Basel	199.950	37	Duits
6	Bern	BE	Bern	1.031.126	5.960	Duits, Frans
7	Fribourg	FR	Fribourg	315.074	1.671	Frans, Duits
8	Geneve	GE	Geneve	495.249	282	Frans
9	Glarus	GL	Glarus	40.349	685	Duits
10	Grisons	GR	Chur	197.888	7.105	Duits, Romaans, Italiaans
11	Jura	JU	Delémont	73.290	839	Frans
12	Luzern	LU	Lucern	406.506	1.494	Duits
13	Neuchâtel	NE	Neuchâtel	177.964	802	Frans
14	Nidwalden	NW	Stans	42.969	276	Duits
15	Obwalden	OW	Sarnen	37.575	491	Duits
16	Schaffhausen	SH	Schaffhausen	81.351	298	Duits
17	Schwyz	SZ	Schwyz	157.301	908	Duits
18	Solothurn	SO	Solothurn	271.432	790	Duits
19	St. Gallen	SG	St. Gallen	504.686	2.031	Duits
20	Thurgau	TG	Frauenfeld	273.801	992	Duits
21	Ticino	TI	Bellinzona	353.709	2.812	Italiaans
22	Uri	UR	Altdorf	36.299	1.077	Duits
23	Valais	VS	Sion	341.463	5.224	Frans, Duis
24	Vaud	VD	Lausanne	793.129	3.212	Frans
25	Zug	ZG	Zug	125.421	239	Duits
26	Zürich	ZH	Zürich	1.504.346	1.729	Duits

5 Personen

• Huldrych Zwingli (1484 – 1531) was een van de leiders van de Zwitserse Reformatie.
• Johannes Calvijn (1509 – 1564). was een belangrijke Frans-Zwitserse christelijke theoloog tijdens de reformatie.
• Willem Tell: legendarische vrijheidsheld die aan het begin van de 14e eeuw zou hebben geleefd. Er is echter geen bewijs dat hij daadwerkelijk heeft bestaan.
• Jakob Bernoulli (1654 –1705) was een Zwitserse wis- en natuurkundige. Hij voerde de term integraal in en de Bernoulli-getallen zijn naar hem genoemd. Ik heb een grafiekje van de Bernoulliverdeling voor aselecte getallen.
• Henri Dunant (1828-1910). Bankier; richtte in 1983 het Rode Kruis op. In 1901 kreeg hij de Nobelprijs voor de Vrede.
• Hermann Hesse (1877 –1962) was een Duitstalige Zwitserse schrijver en dichter. Hij ontving in 1946 de Nobelprijs voor Literatuur.
• Auguste Piccard (1884 – 1962) was een Zwitsers natuurkundige. uitvinder en ontdekkingsreiziger.
• Paul Klee (1879 –1940) was een in Zwitserland geboren kunstschilder met de Duitse nationaliteit die in zijn werk abstracte en figuratieve elementen combineerde met een uitgebalanceerde kleurtechniek.
• Le Corbusier, geboren als Charles-Édouard Jeanneret-Gris (1887 –1965) was een Zwitsers-Frans architect en stedenbouwkundige.
• Ursula Andress (1936 – …) is bekend van de Bond- en andere films.
• Bruno Ganz (1941 – 2019) was een Zwitserse acteur met als glansrol Hitler in Der Untergang.
• Carla Del Ponte (1947 – …) juriste en bekend als hoofdaanklager van het Joegoslavië-tribunaal.

Ik kwam geen beroemde Zwitserse sporters en politici tegen.

6 Trivia

• Ze betalen daar met de Zwitserse Franc. 1 CHF kost € 0,89.
• Dankzij het bankgeheim stalden veel zwartspaarders hun geld in Zwitserland. Dat gaat tegenwoordig minder makkelijk.
• Zwitserse kaas: Emmentaler, Gruyère, Raclette en meer. Over het mogen voeren van de naam ‘raclette’ voer-den Wallis en andere kantons vele jaren vele rechtszaken. Tegenwoordig is het geen beschermde naam meer.
• Kaasfondue: een gerecht met Zwitserse kaas, witte wijn e.a. dat boven een brandertje warmgemaakt wordt. Naar binnen te werken met een brokje brood op een prikker.
• Chocolade. Ik trainde ooit medewerkers van Ferrero en blunderde door de oefendb te introduceren als viezig. Hij ging over fudge (=onzin, knoeierij) en andere choclats. Maar Ferrero blijkt Italiaans. Dan maar Milka en Nestlé.
• Rösti is een koek van geraspte aardappel en boter die met name door het Duitstalige deel van de bevolking wordt gegeten.
• Ov(om)altine wordt doorgaans gemaakt van moutextract, melkbestanddelen, suiker en cacaopoeder.
• Klokken en horloges. Omega, Rolex en Pontiac: de beroemdste en duurste horloges zijn gemaakt in Zwitserland.
• Een geliefd land voor wintersportvakanties. Denk aan Davos met kuuroorden en sanatoria.
• Niet (!) de Mont Blanc maar het bekendst misschien de Matterhorn met 4478 meter. De hoogste berg is de 4.634 meter hoge Dufourspitze. Ook bekend: de Sint Gotthard.
• De Rijn en de Rhône ontspringen in Zwitserland.
• Bekende meren: het Meer van Genève, de Bodensee en het Vierwoudstedenmeer.
• Montreux, aan het meer van Genève, is bekend van het televisiefestival de Gouden Roos en Het Montreux Jazz Festival.
• Een bergwei met alpenroosjes; een vergelijkbaar landschapje-lekkertje als onze duinen en heide.
• De appel van Willem Tell is net zo’n verhaal als dat over Hansje Brinkers.
• Jodelen: betekenisloze klanken met afwisselingen van borststem en kopstem. Typische jodelklanken zijn bij-voorbeeld ‘hodaro’, ‘iohodra-eho’ en ‘holada-itti-jo’.
• De alpenhoorn is een van hout vervaardigd blaasinstrument met een lengte tot vier meter.
• De Sound of Music (over de familie Von Trapp) speelt niet (!) in Zwitserland maar in Oostenrijk.
• Koebellen zijn een eeuwenoude traditie. De vrijlopende dieren zo makkelijker vindbaar zijn voor de herders en herderinnen. Sommige dierenvrienden vinden het een vorm van mishandeling.
• Gemzen leven ‘s zomers vaak op alpenweiden boven de 1.800 meter. ‘s Winters trekken ze naar lagergelegen gebieden, beneden de 1.100 meter.
• Men bewaart zijn wapen uit het leger thuis, tenminste: ongeveer 25% van de Zwitsers.
• De Gotthardtunnel verbindt het kanton Uri met het kanton Ticino. De tunnel loopt door het Gotthardmassief onder de Gotthardpas.

7 Referenda sinds 2000

Hieronder een overzichtje per jaar van het aantal landelijke referenda sinds 2000, uitgesplitst naar ‘aangenomen’ of ‘verworpen’. Wat je er niet in kunt zien:
• Het onderwerp van het referendum. Daarvoor moet je in de complete lijst kijken.
• Het type van het referendum. Het kan gaan om een volksinitiatief, een facultatief of een verplicht referendum (zie 2.6.2 Verplicht referendum e.v.). De volksinitiatieven worden veelal afgestemd.
Voor mij opvallend:
• De opkomst blijft veelal onder de 50%.
• Het verschil tussen ‘voor’ of ‘tegen’ is vaak klein.

	aangenomen				verworpen
	aantal	voor	tegen	opkomst	aantal	voor	tegen	opkomst
2000	4	63%	37%	44%	12	33%	67%	43%
2001	4	63%	37%	41%	7	25%	75%	46%</td
2002	3	61%	39%	49%	6	39%	60%	47%
2003	4	76%	24%	49%	7	35%	65%	50%
2004	5	63%	37%	39%	8	39%	61%	51%
2005	5	55%	47%	41%	0	—	—	—
2006	5	67%	42%	42%	1	42%	42%	42%
2007	1	59%	42%	42%	1	29%	42%	42%
2008	3	57%	43%	45%	7	34%	66%	45%
2009	4	57%	43%	42%	0	—	—	—
2010	3	61%	39%	45%	3	33%	67%	48%
2011	0	—	—	—	1	44%	56%	49%
2012	3	70%	30%	44%	8	35%	65%	42%
2013	5	65%	35%	45%	6	37%	63%	49%
2014	4	66%	34%	56%	8	32%	68%	52%
2015	2	56%	44%	44%	4	22%	78%	43%
2016	4	63%	37%	50%	9	38%	62%	51%
2017	4	65%	35%	46%	3	46%	54%	47%
2018	4	74%	26%	43%	6	34%	66%	43%
2019	2	65%	35%	43%	1	37%	64%	38%
totaal	69	64%	37%	44%	98	34%	65%	47%

De complete lijst, met excuus voor de meertaligheid. Dat zijn de Zwitsers uiteindelijk ook, al kan ik van hun Duits niet veel bakken ;-). Een eindeloos lange lijst dus … meteen naar de Conclusie.

jaar	onderwerp	voor	tegen	opkomst
2000	Gerechtelijke hervorming.	86%	14%	42%	+
2000	Versnellen van directe democratie.	30%	70%	42%	–
2000	Vrouwen in federale autoriteiten.	18%	82%	42%	–
2000	Procreatietechnologie.	28%	72%	42%	–
2000	Halvering van gemotoriseerd wegverkeer.	21%	79%	42%	–
2000	Sectorale overeenkomsten met de EU.	67%	33%	48%	+
2000	Promotie van zonne-energie.	31%	67%	45%	+
2000	Tegenvoorstel over zonne-energie.	45%	52%	45%	–
2000	Fiscale bijdrage voor energie-efficiëntie.	45%	56%	45%	–
2000	Immigratie reguleren.	36%	64%	45%	–
2000	Referendum met tegenvoorstel.	34%	66%	45%	–
2000	Pensioenleeftijd voor vrouwen.	40%	61%	42%	–
2000	Flexibele pensioenleeftijd.	46%	54%	42%	–
2000	Bezuinigen op leger en defensie.	38%	62%	42%	–
2000	Lagere ziekenhuiskosten.	18%	82%	42%	–
2000	Wet op federale werknemers.	67%	33%	42%	+
2001	Lidmaatschap van de EU.	23%	77%	56%	–
2001	Lagere medicijnprijzen.	31%	69%	56%	–
2001	Stedelijke maximumsnelheid van 30 km/h.	20%	80%	56%	–
2001	Federale wet op het militaire amendement (1).	51%	49%	43%	+
2001	Federale wet op het militaire amendement (2).	51%	49%	43%	+
2001	Het afschaffen van vergunningen voor het creëren van het bisdom.	64%	36%	42%	+
2001	Federale resolutie over uitgaven.	85%	15%	38%	+
2001	Voor een verzekerde Aged and Bereaved-verzekering.	23%	77%	38%	–
2001	Voor een authentiek beveiligingsbeleid.	22%	78%	38%	–
2001	Solidariteit zorgt voor veiligheid.	23%	77%	38%	–
2001	Voor een vermogenswinstbelasting.	34%	66%	38%	–
2002	Tegen asielmisbruik. Bij inreizen over een ander land, moet de asielaanvraag worden afgewezen.	50%	50%	48%	–
2002	Verandering van de wet over werkloosheid: langdurige financiële zekerheid.	56%	44%	48%	+
2002	Opbrengst van overbodige goudreserves voor de AOW (AHV).	47%	52%	45%	–
2002	Goudinitiatief. 100% van de opbrengst van de overbodige goudreserve voor de AOW (AHV).	48%	51%	45%	–
2002	Wet over de gedeeltelijke opening van de elektriciteitsmarkt.	47%	53%	45%	–
2002	Onderbreking van de zwangerschap in de eerste 12 weken is strafvrij.	72%	28%	42%	+
2002	Bescherming van het ongeboren kind en hulp aan de moeder in nood. Onderbreking van de zwangerschap wordt vrijwel verboden, behalve bij acuut levensgevaar voor de moeder. Zelfs na verkrachting zou het een misdrijf zijn.	18%	81%	42%	–
2002	Toetreding tot de Verenigde Naties.	55%	45%	58%	+
2002	Voor een kortere werkduur. In stappen een reducering naar 36 uur per week.	25%	75%	58%	–
2003	Verkleining van het leger en vereenvoudigde organisatie.	76%	24%	50%	+
2003	Wet over de bescherming van de bevolking.	81%	19%	50%	+
2003	Hypotheekrente wordt sterker gekoppeld aan de huren en een betere bescherming van de huurder.	33%	67%	50%	–
2003	Vier zondagen per jaar geen gemotoriseerd verkeer.	38%	62%	50%	–
2003	Andere financiering van de verplichte ziektekostenverzekering door verhoging van de omzetbelasting.	27%	73%	50%	–
2003	Toegang tot alle publieke gebouwen moet voor gehandicapten mogelijk zijn.	38%	62%	50%	–
2003	Stroom zonder atoom. Stillegging van kernreactoren.	34%	66%	50%	–
2003	Maximale levensduur kernreactoren van 40 jaar verhogen met 10 jaar.	42%	58%	50%	–
2003	Een verplichting voor bedrijven om opleidingsplaatsen ter beschikking te stellen voor alle op te leiden jonge mensen.	32%	68%	50%	–
2003	Met 100.000 handtekeningen kan een referendum worden gehouden.	70%	30%	29%	+
2003	Aanpassing van de kantonnale bijdrage aan behandelingen voor half-privé en privé verzekerde patiënten.	77%	23%	29%	+
2004	Nieuwe financiële compensatie tussen kantons.	64%	36%	36%	+
2004	Vastlegging van de competentie van de bond om de directe bondsbelasting en de omzetbelasting te heffen.	74%	26%	35%	+
2004	Toelaten van stamcellenonderzoek onder speciale condities.	66%	34%	36%	+
2004	Vereenvoudigde inburgering van buitenlanders van de tweede generatie.	43%	57%	54%	–
2004	Automatisch inburgering van buitenlanders van de derde generatie.	48%	52%	54%	–
2004	Postdiensten voor allen.	50%	50%	54%	–
2004	Volksverzekering voor vrouwen voor het doorbetalen van loon bij de geboorte.	55%	45%	54%	+
2004	AOW (Duits: AHV). Zowel vrouwen als mannen werken tot hun 65e jaar.	32%	68%	51%	–
2004	Financiering van de AOW (Duits: AHV) en WAO (Duits: IV) door 0,8% meer omzetbelasting.	31%	69%	51%	–
2004	Gelijkstelling van getrouwde paren aan samenlevende paren. Minder belasting voor families en eigendomswoningen, afschaffing van het huurwaardeforfait.	34%	66%	51%	–
2004	Vervoers- en verkeermaatregelen. (teruggetrokken)	37%	63%	46%	–
2004	Huren worden verbonden met de index van het land en niet meer met de hypotheekrentestand.	36%	64%	45%	–
2004	Levenslange opsluiting voor niet-therapeerbare en extreem gevaarlijke daders van seksuele en geweldsmisdrijven.	56%	44%	46%	+
2005	Voor levensmiddelen uit gentechvrije landbouw. Instellen van een moratorium voor de aanbouw van gentechveranderde gewassen.	56%	44%	42%	+
2005	Verandering van de Arbeidswet waardoor op luchthavens en grote stations zondagsverkopen zijn toegestaan.	51%	49%	42%	+
2005	De uitbreiding van het vrije personenverkeer voor de nieuwe staten van de EU.	56%	44%	42%	+
2005	Aanname van het verdrag van Schengen en Dublin.	55%	45%	42%	+
2005	De nieuwe wet voor het partnerschap o.a. over de vraag of partners met hetzelfde geslacht zich mogen laten registreren.	58%	42%	42%	+
2006	Moet Zwitserland de nieuw-toegetreden EU-staten ondersteunen met 1 miljard CHF verdeeld over 10 jaar?	53%	42%	42%	+
2006	Worden de kinderbijdragen in alle kantons van Zwitserland gelijk in hoogte?	68%	42%	42%	+
2006	De winst van de verkoop van goud moet grotendeels ten goede komen aan de AHV (AOW) in plaats van de verdeling van 2/3 voor de kantons en 1/3 de bond.	42%	58%	42%	–
2006	De toelating van werknemers van buiten de EU/EFTA wordt beperkt tot gekwalificeerde vakkrachten.	62%	42%	42%	+
2006	De mogelijkheid om zonder geldige papieren asiel aan te vragen wordt beperkt; indien asielaanvragers niet samenwerken met de overheden wordt asielverlening onmogelijk maakt; voor uitgeprocedeerde asielzoekers vervalt de sociale hulp; uitgeprocedeerde asielzoekers kunnen makkelijker uit het land worden verwijderd.	68%	42%	42%	+
2006	Grondwetswijziging voor het regelen van de bevoegdheid voor harmonisatie van schoolsystemen door de bond. Tot op heden was onderwijs uitsluitend een verantwoordelijkheid van de kantons.	86%	42%	42%	+
2007	Vijfde revisie van de invalidenverzekering (IV).	59%	42%	42%	+
2007	Het invoeren van één ziekenfonds (als vervanging van meer dan 80), waarbij de premie afhankelijk is van inkomsten en vermogen.	29%	42%	42%	–
2008	Misdrijven met kinderpornografische achtergrond kunnen niet meer verjaren.	52%	48%	48%	+
2008	Invoeren van een flexibele leeftijd voor pensionering.	41%	59%	48%	–
2008	Het recht op beroep van verbanden en verenigingen tegen overheidsbesluiten: beëindig de verhinderingspolitiek.	34%	66%	47%	–
2008	Voor een wijze henneppolitiek met een werkzame bescherming voor de jeugd.	37%	63%	47%	–
2008	Verandering van de bondswet van 20-03-2008 over verdovende middelen en psychotrope stoffen.	68%	32%	47%	+
2008	De gemeente bepaalt zelf hoe de naturalisatie wordt uitgevoerd en niet meer door een gerechtelijke instantie kan worden gecorrigeerd.	36%	64%	45%	–
2008	Volkssoevereiniteit in plaats van propaganda door de overheid. Dit initiatief – ook wel “Muilkorfinitiatief” genoemd – wilde de leden van de Bondsraad hun engagement in de aanloop naar een referendum beperkten.	25%	75%	45%	–
2008	Voor kwaliteit en economische doelmatigheid van de ziektekostenverzekering.	31%	70%	45%	–
2008	Tegen straaljagerherrie in toerismegebieden in vredestijd.	32%	68%	39%	–
2008	Wet voor de revisie van de ondernemingsbelasting, een verlaging met name gericht op kleine en middelgrote bedrijven.	51%	50%	39%	+
2009	Continuatie van het vrije personenverkeer met landen van de Europese Unie en uitbreiding voor Bulgarije en Roemenië.	60%	40%	52%	+
2009	Goedkeuring voor de invoering van biometrische paspoorten.	50%	50%	39%	+
2009	Voorstel voor een toekomst met alternatieve geneeswijzen.	67%	33%	39%	+
2009	Een kleine verhoging van de Omzetbelasting om Arbeidsongeschiktheid te kunnen blijven financieren.	50%	50%	39%	+
2010	Onderzoek op mensen.	77%	23%	45%	+
2010	Verbeterde wettelijke bescherming van dieren.	30%	71%	46%	–
2010	Verander het minimum conversiepercentage voor arbeids- en invaliditeitspensioenregelingen.	27%	73%	46%	–
2010	Herziening van werkloosheidsuitkeringen.	53%	47%	36%	+
2010	Voor de deportatie van criminele buitenlanders.	52%	47%	52%	+
2010	Belastingrechtvaardigheid initiatief.	42%	58%	52%	–
2011	Voor de bescherming tegen wapengeweld.	44%	56%	49%	–
2012	Afspraak voor een vaste boekenprijs.	44%	56%	45%	–
2012	Gokopbrengsten.	87%	13%	45%	+
2012	Zes weken vakantie.	34%	67%	45%	–
2012	Building society savings.	44%	56%	45%	–
2012	Stop de eindeloze bouw van tweede huizen!	51%	49%	45%	+
2012	Buitenlandse verdragen.	25%	75%	39%	–
2012	Managed care law.	24%	76%	39%	–
2012	Spaarhulp.	31%	69%	39%	–
2012	Rookverbod.	34%	66%	43%	–
2012	Zekere huisvesting.	47%	53%	43%	–
2012	Muzieklessen.	73%	27%	42%	+
2013	Wijziging van de federale wet op de heffing voor het gebruik van nationale wegen.	40%	61%	54%	–
2013	Gezinsinitiatief: belastingaftrek ook voor ouders die zelf voor hun kinderen zorgen.	42%	59%	54%	–
2013	Volksinitiatief voor rechtvaardige lonen.	35%	65%	54%	–
2013	Wijziging van de federale wetgeving inzake werk in de industrie, handel en handel.	56%	44%	47%	+
2013	Federale wet inzake de beheersing van overdraagbare ziekten van mensen.	60%	40%	47%	+
2013	Volksinitiatief ‘Ja op de afschaffing van de militaire dienst’.	27%	73%	47%	–
2013	Wijziging van de asielwet.	78%	22%	39%	+
2013	Volksinitiative ‘Volkswahl des Bundesrates’.	24%	76%	40%	–
2013	Wijziging van de Federale Wet op de Ruimtelijke Ordening (RPG).	63%	37%	47%	+
2013	Volksinitiatief ‘tegen de oplichterij’.	68%	32%	47%	+
2013	Federaal decreet betreffende het gezinsbeleid.	54%	56%	47%	–
2014	Redt ons Zwitserse goud.	23%	77%	50%	–
2014	Stop overbevolking – om de natuurlijke basis van het leven te beschermen.	26%	74%	50%	–
2014	Stop de belastingvoordelen voor miljonairs (afschaffing van forfaitaire belasting).	41%	59%	50%	–
2014	Voor een volksgezondheidsverzekering.	38%	62%	47%	–
2014	Stop de BTW-discriminatie van de horeca!	29%	72%	47%	–
2014	Federale wet op het fonds voor de aanschaf van het gevechtsvliegtuig Gripen.	47%	53%	56%	–
2014	Voor de bescherming van eerlijke lonen (minimumlooninitiatief).	24%	76%	56%	–
2014	Pedofielen mogen niet meer met kinderen werken.	64%	37%	56%	+
2014	Federaal decreet inzake elementaire medische zorg (direct tegenvoorstel bij volksinitiatief ‘ja tegen huisgeneeskunde’).	88%	12%	56%	+
2014	Tegen massa-immigratie.	50%	50%	57%	+
2014	Abortusfinanciering is een privézaak – Verlichting van de ziekteverzekering door de kosten van abortus van de verplichte basisverzekering te schrappen.	30%	70%	56%	–
2014	Federaal decreet betreffende de financiering en ontwikkeling van spoorweginfrastructuur.	62%	38%	56%	+
2015	Wijziging van de federale wet op radio en televisie.	50%	50%	44%	+
2015	Miljoenen successierechten voor onze AHV (successierechtenhervorming).	29%	71%	44%	–
2015	Beurzeninitiatief.	28%	73%	43%	–
2015	Federaal decreet tot wijziging van de grondwettelijke bepalingen inzake reproductieve geneeskunde en gentechnologie in de menselijke sfeer.	62%	38%	44%	+
2015	Energie in plaats van BTW.	8%	92%	42%	–
2015	Versterk families! Belastingvrije kinder- en schooltoelagen.	25%	75%	42%	–
2016	Voor de ordentelijke exit van kernenergie (initiatief voor nucleaire eliminatie).	46%	54%	45%	–
2016	Federale wet op inlichtingendiensten.	66%	33%	43%	+
2016	AHVplus: voor een sterke AHV.	41%	59%	43%	–
2016	Voor een duurzame en hulpbronnenefficiënte economie (groene economie).	36%	64%	43%	–
2016	Wijziging van de asielwet.	67%	33%	47%	+
2016	Wijziging van de federale wet op medisch begeleide voortplanting.	62%	38%	47%	+
2016	Voor een eerlijke transportfinanciering.	29%	71%	47%	–
2016	Voor een onvoorwaardelijk basisinkomen.	23%	77%	47%	–
2016	Pro Service public.	32%	68%	47%	–
2016	Wijziging van de federale wet op het transitovervoer over de weg in de Alpen (STVG).	57%	43%	63%	+
2016	Geen speculatie met eten!	40%	60%	63%	–
2016	De verwijdering van criminele vreemdelingen afdwingen (handhavingsinitiatief).	41%	59%	64%	–
2016	Voor huwelijk en gezin – tegen de huwelijkstraf.	39%	51%	63%	–
2017	De pensioenhervorming 2020.	47%	53%	47%	–
2017	De aanvullende financiering van de AHV door een verhoging van de BTW.	50%	50%	47%	–
2017	Voedselzekerheid (direct tegenvoorstel bij het Volksinitiatief ‘Voor voedselzekerheid’).	79%	21%	47%	+
2017	Energiewet (EnG).	58%	42%	43%	+
2017	Fiscale maatregelen ter versterking van het concurrentievermogen van Zwitserland als vestigingsplaats.	41%	59%	47%	–
2017	De oprichting van een fonds voor nationale wegen en agglomeratieverkeer.	62%	38%	47%	+
2017	Gefaciliteerde naturalisatie van personen van de derde generatie buitenlanders.	60%	40%	47%	+
2018	Financieel Reglement 2021.	84%	16%	54%	+
2018	Afschaffing van radio- en televisiebelasting.	28%	72%	55%	–
2018	Sovereign Money Initiative.	24%	76%	35%	–
2018	Federale wet op kansspelen.	73%	27%	35%	+
2018	Fietsinitiatief.	74%	26%	38%	+
2018	Eerlijk voedselinitiatief.	39%	61%	38%	–
2018	Landbouwbeleid.	32%	68%	38%	–
2018	Het subsidiëren van boeren die hun vee niet onthoornen.	45%	55%	47%	–
2018	De Zwitserse grondwet voorrang geven boven internationaal recht.	34%	66%	48%	–
2018	Verzekeringsmaatschappijen toestaan privé-detectives te gebruiken.	65%	35%	48%	+
2019	Stop de wildgroei – voor duurzame ontwikkeling in de bouw.	37%	64%	38%	–
2019	Hervorming van de pensioenfinanciering.	66%	34%	43%	+
2019	Richtlijnen voor wapenbezit.	64%	36%	43%	+

8 Conclusie

De beginvragen waren: ‘Hoe kan dat, hoe werkt het daar in Zwitserland, regeren met referenda? En kunnen wij er wat mee? Valt er wat te leren?’
Dàt het kan, regeren met referenda, bewijzen de Zwitsers dus al vele jaren. Maar of het wat is voor ons, Nederlanders? Hun politieke systeem is nogal anders dan het onze. Om het op waarde te schatten, om te weten of hun manier mogelijk beter is dan dat van ons, moet je er misschien een jaar of tien aan deelnemen, erin ondergedompeld zijn. Misschien geen rellerij in de regering, geen hypes in de Kamer? Of juist meer vriendjesgekonkel en achterkamertjes? En de journalistieke sfeer te lande doet ook het een en ander. Wel of geen Sven Kokhalsman.
Voorlopig hoef ik echt geen referenda in Nederland op de manier waarop het tot nu toe is gegaan. Maar het idee voor een vorm van meer directe democratie blijft lonken. De Commissie Remkes over een herziening van de staatsinrichting deed toch een voorstel voor een bindend (!) correctief referendum.
En of mijn opponent zijn mening zal herzien? Ik denk van niet want dat doet hij eigenlijk nooit, van mening veranderen. Mèt of zónder enige achtergrondkennis. Hij vindt gewoon wat hij in de loop der jaren is gaan vinden.
Misschien schrijf ik nog een stukkie over de G1000-beweging.

Deze blog werd gepubliceerd op Monday, June 24th, 2019 om 15:54 en is gerubriceerd onder Maatschappij & politiek. Je kunt reacties op deze blog volgen via de RSS-feed. Je kunt een reactie plaatsen, of trackbacken vanaf je eigen site.